ძაღ­ლებს ჰა­ერ­ში არ­სე­ბუ­ლი სუ­ნის მქო­ნე მო­ლე­კუ­ლე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით კვა­ლის აღე­ბის უნი­კა­ლუ­რი უნა­რი აქვთ . ამი­ტომ მათ სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში იყე­ნებ­დნენ უა­მინ­დო­ბის დროს და­კარ­გუ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბის მო­სა­ძებ­ნად. მაშ­ვე­ლე­ბი მა­თი დახ­მა­რე­ბით ად­გენენ მი­წის­ძვრის შე­დე­გად ნან­გრე­ვებ­ში მო­ყო­ლი­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბის ად­გილ­სამ­ყო­ფელს და პო­უ­ლო­ბენ მა­ტა­რებ­ლე­ბის შე­ჯა­ხე­ბი­სას ვა­გო­ნებ­ში ჩარ­ჩე­ნილ ხალხს.

სამ­თო მაშ­ვე­ლი
სენ­ბერ­ნარს, რო­მელ­საც ალ­პურ მას­ტიფ­საც უწო­დე­ბენ, ყვე­ლა­ზე ხში­რად იყე­ნე­ბენ სამ­თო სა­ძი­ე­ბო-­სა­მაშ­ვე­ლო სა­მუ­შა­ო­ებ­ში. ეს ჯი­ში გა­მო­იყ­ვა­ნეს X სა­უ­კუ­ნე­ში შვე­ი­ცა­რი­ის მა­ღალ ალ­პებ­ში, წმინ­და ბერ­ნა­რის მი­ერ და­არ­სე­ბულ მენ­თო­ნის მო­ნას­ტერ­ში. მარ­თა­ლი­ა, თავ­და­პირ­ვე­ლად მო­და­რა­ჯე ძაღ­ლე­ბად ჰყავ­დათ, მაგ­რამ მოგ­ვი­ა­ნე­ბით მას­ტი­ფე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა და­იწყ­ეს ზამ­თარ­ში ახ­ლომ­დე­ბა­რე უღელ­ტე­ხი­ლის გა­დავ­ლის მცდე­ლო­ბი­სას თოვ­ლში ჩა­მარ­ხუ­ლი მგზავ­რე­ბის მო­სა­ძებ­ნად. ყნოს­ვის უნა­რის გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად, მას­ტი­ფე­ბი ბლად­ჰა­უნ­დებ­თან შე­აჯ­ვა­რეს და მი­ი­ღეს სენ­ბერ­ნა­რი _ ჯი­ში, რო­მელ­საც დღეს ვიც­ნობთ.

მი­თი
სენ­ბერ­ნა­რე­ბი არა­სო­დეს ატა­რებ­დნენ ბრენ­დით სავ­სე პა­ტა­რა მა­თა­რებს გა­ყი­ნუ­ლი მგზავ­რე­ბის გა­სათ­ბო­ბად. ეს აზ­რი გავ­რცელ­და მას შემ­დეგ, რაც დე­დო­ფალ ვიქ­ტო­რი­ას საყ­ვა­რელ­მა ანი­მა­ლის­ტმა მხატ­ვარმა სერ ედ­ვინ ლენ­დსირ­მა (1802-1873) მა­თა­რი­ა­ნი ძაღ­ლი გა­მო­სა­ხა ფერ­წე­რულ ტი­ლო­ზე, რო­მელ­საც უწო­და `ალ­პუ­რი მას­ტი­ფი შვე­ლის მოგ­ზა­ურს~.

სიკ­ვდი­ლის­გან მხსნე­ლე­ბი
სენ­ბერ­ნა­რის სამ­თო-­სა­მაშ­ვე­ლო საქ­მი­ა­ნა­ო­ბა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში გრძელ­დე­ბო­და. ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ძაღ­ლი იყო ბა­რი, რო­მელ­მაც 1800-1812 წლებ­ში 40 ადა­მი­ა­ნის სი­ცოცხ­ლე იხ­სნა სიკ­ვდი­ლის­გან. სენ­ბერ­ნა­რე­ბი ოდეს­ღაც ნი­უ­ფა­უნ­დლენ­დებ­თან მე­ტი­სა­ცი­ის გზით შე­ძე­ნილ თვი­სე­ბებს დღე­საც მემ­კვიდ­რე­ო­ბით იღე­ბენ. ჩვენს დრო­შიც არ­სე­ბო­ბენ ინ­დი­ვი­დე­ბი, რო­მელ­თაც სხვებ­თან შე­და­რე­ბით სქე­ლი და გრძე­ლი ბეწ­ვი აქვთ, რომ­ლის წყა­ლო­ბი­თაც უკეთ ახერ­ხე­ბენ ალ­პე­ბის სა­ში­ნელ სი­ცი­ვე­ში გზის გაკ­ვლე­ვას. სენ­ბერ­ნა­რებს და­ახ­ლო­ე­ბით 2000 და­კარ­გუ­ლი მგზავ­რის გა­დარ­ჩე­ნას მი­ა­წე­რენ. დღეს ეს ჯი­ში ამ მიზ­ნის­თვის აღარ გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა.

მო­ხა­ლი­სე­თა რაზ­მე­ბი
ტუ­რის­ტე­ბი­სა და მთამ­სვლე­ლე­ბის­თვის მიმ­ზიდ­ველ მთი­ან რე­გი­ო­ნებ­ში, სა­დაც ყოფ­ნა გარ­კვე­ულ­წი­ლად სა­ში­ში­ა, არ­სე­ბობს მო­ხა­ლი­სე­თა სამ­თო-­სა­მაშ­ვე­ლო რაზ­მე­ბი სა­გან­გე­ბოდ გაწ­ვრთნი­ლი ძაღ­ლე­ბი­თურთ. ისი­ნი მზად არი­ან, ნე­ბის­მი­ერ ამინ­დში წა­ვიდ­ნენ და­კარ­გუ­ლი ან გზა­აბ­ნე­უ­ლი ადა­მი­ა­ნის სა­პოვ­ნე­ლად; და­ეხ­მა­რონ სა­ა­ვა­რი­ო-­სა­მაშ­ვე­ლო სამ­სა­ხუ­რებს უბე­დუ­რი შემ­თხვე­ვე­ბის დროს. მაშ­ვე­ლე­ბად წვრთნი­ან რამ­დე­ნი­მე ჯი­შის ძაღლს (ა­რა ყო­ველ­თვის წმინ­და ჯი­შებს), ყვე­ლა­ზე ხში­რად _ ლაბ­რა­დორ რეტ­რი­ვერ­სა და ბორ­დერ კო­ლის.

მკაც­რი წვრთნა
სა­მაშ­ვე­ლო ძაღ­ლე­ბის გაწ­ვრთნა ძალ­ზე რთუ­ლი­ა. სა­ჭი­რო სტან­დარ­ტის მი­საღ­წე­ვად, რო­გორც წე­სი, ამათ 2-3 წე­ლი სჭირ­დე­ბათ. თა­ვი­დან ძაღ­ლი სწავ­ლობს ადა­მი­ა­ნის სუ­ნის აღე­ბას ჰა­ე­რი­დან, შემ­დეგ მწვრთნე­ლის წინ ხმა­მაღ­ლა ყე­ფით წინ და უკან სირ­ბილ­სა და სა­მაშ­ვე­ლო რაზ­მის­თვის გზის ჩვე­ნე­ბას და­კარ­გუ­ლი ადა­მი­ა­ნის­კენ, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბა უგო­ნოდ იყოს და და­ძა­ხე­ბა არ შე­ეძ­ლოს. წვრთნის დროს `ნა­პოვ­ნი~ პი­როვ­ნე­ბა, თა­ვის მხრივ, ძაღლს აქებს და ასა­ჩუქ­რებს.

სა­მუ­შაო
სა­მაშ­ვე­ლო სა­მუ­შა­ო­ებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­თვის ძაღ­ლმაც და მის­მა ჰენ­დლერ­მაც რე­გუ­ლა­რუ­ლად უნ­და მი­ი­ღონ სა­თა­ნა­დო შე­ფა­სე­ბე­ბი. ასე მომ­ზა­დე­ბუ­ლი ძაღ­ლე­ბი წარ­მა­ტე­ბით მუ­შა­ო­ბენ ბუ­ნებ­რი­ვი კა­ტას­ტრო­ფე­ბის შე­დე­გად დან­გრე­ულ შე­ნო­ბებ­ში ჩარ­ჩე­ნი­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბის სა­პოვ­ნე­ლად. ასეთ რე­გი­ო­ნებ­ში მაშ­ვე­ლი მე­ძებ­რე­ბი თვით­მფრი­ნა­ვით გა­დაჰ­ყავთ. ისი­ნი ნან­გრე­ვებ­შიც ისე­ვე მუ­შა­ო­ბენ, რო­გორც ღია ად­გი­ლებ­ში – ადა­მი­ა­ნებს ამო­ნა­სუნ­თქი ჰა­ე­რის, აგ­რეთ­ვე კა­ნის უჯ­რე­დე­ბი­სა და ოფ­ლის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი სუ­ნის შეგ­რძნე­ბით პო­უ­ლო­ბენ.

ზვა­ვი­დან გა­დარ­ჩე­ნა
1930-ი­ა­ნი წლე­ბის მი­წუ­რუ­ლი­დან დღემ­დე შვე­ი­ცა­რი­ა­ში გერ­მა­ნულ მეცხ­ვა­რის ძაღ­ლებს იყე­ნე­ბენ ზვავ­ში ჩა­მარ­ხულ­თა მო­სა­ძი­ებ­ლად. ახ­ლა მთელ ალ­პურ რე­გი­ონ­ში ბევ­რგან ნა­ხავთ მათ საწ­ვრთნელ ცენ­ტრებს.

და­ნა­შა­უ­ლის ად­გი­ლას
მე­ძე­ბა­რი და მაშ­ვე­ლი ძაღ­ლე­ბი ზოგ­ჯერ გვა­მებ­საც პო­უ­ლო­ბენ, ამი­ტომ წვრთნის პროგ­რა­მით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ა, ას­წავ­ლონ მოქ­ცე­ვა ასეთ შემ­თხვე­ვებ­შიც, რა­თა არ გა­ა­ნად­გუ­რონ და­ნა­შა­უ­ლის სამ­ხი­ლე­ბი. ზოგ­ჯერ ძაღ­ლსა და მის ჰენ­დლერს პო­ლი­ცი­ა­ში იბა­რე­ბენ ღია მი­და­მო­ში და­კარ­გუ­ლი პი­როვ­ნე­ბის ძებ­ნა­ში და­სახ­მა­რებ­ლად. ამ ძაღ­ლებ­მა თოვ­ლქვეშ მყო­ფი ადა­მი­ა­ნის სუ­ნის აღე­ბაც კი უნ­და შეძ­ლონ.




ფრთხილად!
სა­გულ­და­გუ­ლოდ წვრთნა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ყვე­ლა შემ­თხვე­ვა­ში, რად­გან ორი­ვეს ­_ ძაღ­ლსაც და ჰენ­დლერ­საც ­_ სა­ხი­ფა­თო პი­რო­ბებ­ში უხ­დე­ბა მუ­შა­ო­ბა.

რჩევა!
მკვეთ­რი შე­ფე­რი­ლო­ბის ჟი­ლე­ტი­ა­ნი ძაღ­ლე­ბი ად­ვი­ლად შე­სამ­ჩნე­ვია და მა­თი ამოც­ნო­ბაც იო­ლი­ა.